.png)
AVUSTURYA DEMOKRASİ RAPORU
"Bugün bir Viyana haritasına baktım, senin sadece bir odaya ihtiyacın varken, bu kadar büyük bir şehir inşa edilmiş olması bana bir an için akıl almaz geldi." diyor Milena’ya Mektuplarında Franz Kafka. Viyana birçok sanatçının yetiştiği, bir dönemler Avrupa’ya hüküm sürmüş Habsburg Hanedanlığının merkezi, Avusturya’nın başkenti. Bu eşsiz ülke şimdilerde göçmenlere ve İslam’a yönelik karşıtlığı ve yolsuzluk skandalları ile gündemde olsa da sağlam bir demokratik temele sahip.
xxxAvrupa genelinde olduğu gibi Avusturya’da da sağcı partilere olan destek artıyor. Ülkeyi yöneten koalisyonun ana ortağı aşırı sağcı FPÖ’nün geçen yıl rüşvet skandalı ile çalkalanması ve seçimlere yeniden gidilmesi ile bu destek azalmış olsa da son bulmuş değil. Yoğun göç dalgasının toplumda uyandırdığı hoşnutsuzluk ve Donald Trump’ın iktidar oluşu ile birlikte dünya genelinde artan milliyetçilik sağcı partilere yönelik artan desteğin temel sebeplerinden. Yine de ülkenin sağa doğru kayması, aynı hızda demokrasiden de uzaklaştığı anlamına gelmiyor. Avusturya Anayasa Mahkemesi’nin geçtiğimiz günlerde verdiği karar bunu destekler nitelikte. Bu karar ile ilkokullarda başörtüsü takma yasağı Müslüman kız çocuklarının eğitime olan erişimini kısıtlayacağı ve eşitsizliğe yol açacağı düşüncesiyle anayasaya aykırı bulunarak iptal edildi. Yine aynı mahkeme Avusturya'da yaşayan mültecilerin Almanca öğrenmemesi durumunda daha az sosyal yardım almalarını öngören düzenlemeyi de eşitsizlik yarattığı gerekçesiyle iptal etti. Bu iki karar yürütmeden bağımsız bir üst yargı organının demokrasinin olmazsa olmazlarından olduğunu tekrar hatırlatıyor.
xxxFreedom House’un raporuna göre Avusturya demokrasisi 100 üzerinden 93 puan alarak özgür ülkeler arasında gösterilmiş. SGI (Sürdürülebilir Yönetişim Karnesi)’ye göre ise 10 üzerinden 7,4 puan alarak orta-üst seviye bir demokrasi olarak sınıflandırılmış. Uluslararası Şeffaflık Raporuna göre de 100 üzerinden 77 puan alarak en şeffaf 12. ülke olmuş. Google’a yönelik (gizlilik, güvenlik ve resmi makamlar hakkında eleştiri nedeniyle yapılan) içerik kaldırma taleplerinde de zaten yüksek olmayan sayının azaldığı görülüyor. Bu verilerden sonra ülkede uygulanan demokrasi en çok ihlale uğrayan haklar ve gruplar üzerinden çeşitli başlıklar altında incelenecek olursa:
A) Mülteciler ve Göçmenler
xxxÜlkeyi “mülteciler için cazibe merkezi haline getirmemek” amacıyla birtakım sınırlamalar hayata geçirildi. Bunlar arasında mültecilere verilen hukuki danışmanlık hizmeti sağlama görevinin bağımsız sivil toplum örgütlerinin elinden alınarak yeni kurulan bir hükümet organına devredilmesi ve yapılan sosyal yardımların miktarının azaltılması sayılabilir. Hükümet uygulamasında da birkaç Suriyeli mültecinin Suriye'ye sınır dışı edilmesine -açık bir şekilde yasal düzenlemelere aykırı olmasına rağmen- karar verilmesi endişeleri ciddi şekilde arttırdı. Bu kararın yıl sonuna kadar uygulanmayacak olmasını belirtmekte de fayda var. Anayasa Mahkemesinin yukarıda bahsedilen kararları bu yöndeki uygulamaların kalıcı olmayacağı yönünde ümit vadediyor. Yine de demokraside yaşanan çalkantıları en çok hisseden gruplardan birinin mülteciler ve göçmenler olduğu aşikâr.
B) LGBTİ+ Bireyler
xxxOcak ayından itibaren ülkede aynı cinsiyetten olan kişilerin evlenebilmeleri mümkün hale geldi. Anayasa Mahkemesinin 2018 yılında verdiği karar ile kendilerini kadın veya erkek olarak tanımlamayan bireylere (interseks) yönelik üçüncü bir opsiyon olarak kimliklerinde interseks yazılmasına imkân verildi.
C) Kadınlar
xxxAvrupa’da, kadına yönelik şiddet oranı en yüksek ülke olan Avusturya’da Parlamento kadına yönelik şiddetin azalmasını amaçlayan bir yasayı kabul etti. Bu yasa ile cinsel taciz mağdurlarına daha fazla destek verilmesi ve kurumlar arası iş birliğinin artırılması amaçlanıyor. Meclisin %39’unu kadınlar oluşturuyor ve 2019-2020 yılları arasında ülke tarihinde ilk kadın şansölye olarak görev yaptı.
D) Düşünce ve İfade Özgürlüğü
xxxÜlkede hükümet genel anlamda farklı seslere saygı duyuyor ve bu anlamda ciddi bir ihlalden bahsetmek mümkün gözükmüyor. Fakat medya organlarının sınırlı sayıdaki kişilerin kontrolünde bulunması, gazeteci Armin Wolf’un canlı yayında FPÖ’nün milletvekili adayı tarafından tehdit edilmesi, Müslüman din adamlarının dışarıdan yardım alması yasaklanırken aynı yasağın Hristiyan, Yahudi ve benzeri din toplulukları için uygulanmaması, yüzü tamamen kapatan örtülerin -burka, hicab vb.- giyilmesinin yasaklanması gibi hususlar bu konuda ilerleme kaydedilmesi gereken noktalar bulunduğunu gösteriyor.
E) Yolsuzluk ve Şeffaflık
xxxÜlkede kamu sektöründe ve politik sınıf arasında yaygın olmasa da bir yolsuzluğun mevcut olduğu gözleniyor. Eski ekonomi bakanı Karl-Heinz Grasser’in devlet destekli konut projesi ile bağlantılı yolsuzlukları nedeniyle 2017 yılında başlatılan soruşturma geçtiğimiz haftalarda sona erdi ve üzerine atılı iddialardan dolayı suçlu bulundu. Yine “İbizagate Skandalı” olarak adlandırılan olayda, Başbakan yardımcısının ve FPÖ liderinin İbiza‘da lüks bir otelde Rus oligarkın yeğeni ile seçim kampanyasına destek karşılığında kamu ihalelerini vadettiğini gösteren video kaydı oldukça ses getirdi ve çok ciddi politik sonuçlar doğurdu. Bu iki olayın açıkça gösterdiği gibi ülkenin yolsuzluk ve şeffaflık konusunda ciddi eksiklikleri var ve bunlara karşı önlem alınması şart.
xxxSonuçta, genel anlamda işleyen bir demokrasiye sahip olduğu görülse de özellikle mültecilerin hakları ve kamu içerisindeki yolsuzluğu engelleme noktaları bakımından ciddi eksiklikleri olan bir ülke Avusturya. Bu alanlardaki eksiklikler de giderildiği takdirde örnek gösterilecek demokrasilerden biri olacağına şüphe yok.
Yararlanılan Kaynaklar:
1)https://freedomhouse.org/country/austria
2)https://www.amnesty.org/en/countries/europe-and-central-asia/austria/report-austria/
3)https://www.transparency.org/en/cpi/2019/results/aut#details
6)https://www.dw.com/en/top-austrian-court-lifts-headscarf-ban-in-elementary-schools/a-55910715
7)https://www.sgi-network.org/2020/Democracy/Quality_of_Democracy
11) https://www.reuters.com/article/us-austria-lgbt-rights-trfn-idUSKCN24H33M
12) https://www.ft.com/content/3c8f761d-94cc-405f-904c-0785a11891a7